O czym trzeba pamiętać potrącając wynagrodzenie pracownika?
Reguły potrącania wynagrodzenia pracownika są bardzo ścisłe – przepisy określają rodzaj należności, jakie można potrącić, kolejność i zakres potrącenia, a także kwoty wynagrodzenia, jakie powinny zostać wypłacone po dokonaniu potrącenia.
Potrąceniu mogą ulec wyłącznie:
🔹 świadczenia alimentacyjne stwierdzone tytułem wykonawczym (podlegające egzekucji, lub nawet poza postępowaniem egzekucyjnym);
🔹 inne należności stwierdzone tytułem wykonawczym i podlegające egzekucji;
🔹 zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi i niezwrócone w terminie (np. na paliwo lub inne wydatki służbowe);
🔹kary pieniężne nałożone na pracownika zgodnie z kodeksem pracy (np. za nieprzestrzeganie zasad bhp);
🔹 należności potrącane za wyraźną zgodą pracownika.
Potrącenia mogą nastąpić z wynagrodzenia netto pracownika (łącznie z premią wypłacaną w miesiącu potrącenia) i jedynie w wyżej opisanej kolejności. Oznacza to, że kolejne kategorie należności będą potrącane tylko po zaspokojeniu poprzednich.
Jakie wynagrodzenie pozostanie pracownikowi?
Zasadniczo, po dokonaniu potrącenia, pracownik powinien otrzymać co najmniej połowę pensji, a wolna od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia (lub 75% tej kwoty przy potrącaniu zaliczek/90% tej kwoty przy potrącaniu kar porządkowych).
Jeżeli jednak potrącenie obejmuje należności alimentacyjne, to sytuacja pracownika jest zdecydowanie mniej korzystna – pracodawca może potrącić mu aż trzy piąte wynagrodzenia (i całość dodatkowego wynagrodzenia rocznego oraz należności z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej).
Co więcej, jeżeli potrącane są alimenty, pensja pozostała do wypłaty na rzecz pracownika może być nawet niższa, niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
W przypadku alimentów ustawodawca wprowadził zresztą wyjątkową możliwość potrącania bez formalnie prowadzonej egzekucji – uprawniony do alimentów może w niektórych przypadkach domagać się wypłaty środków z wynagrodzenia pracownika po prostu na podstawie tytułu wykonawczego (a nie poprzez komornika).
Co z kwotą wolną w sytuacji, gdy pracownik jest zatrudniony na część etatu?
Wówczas ulega ona proporcjonalnemu do wymiaru etatu zmniejszeniu.
Czy można potrącać inne należności z wynagrodzenia pracownika?
Można, o ile pracownik wyraził na to zgodę na piśmie. W szczególności dotyczy to np. należności za pakiety sportowe, medyczne, raty pożyczki zakładowej, etc.
Orzecznictwo wypracowało w tym zakresie kilka istotnych wskazówek.
Zgoda pracownika:
🔹nie może mieć charakteru blankietowego – musi dotyczyć konkretnej, istniejącej już należności;
🔹powinna łączyć się ze świadomością pracownika odnośnie tego kiedy i z jakiego tytułu ma nastąpić potrącenie;
🔹nie może zostać wyrażona na wypadek zajścia jakiegoś wydarzenia w przyszłości – np. na wypadek, gdyby w magazynie pojawiły się niedobory;
🔹nie może dotyczyć bliżej nieokreślonej należności, np. z tytułu „kilometrówki”, która w każdym miesiącu będzie różna.
Co ciekawe, nawet jeżeli pracodawca dysponowałby prawomocnym wyrokiem wydanym przeciwko pracownikowi (np. obejmującym należność z tytułu nadpłaconego wynagrodzenia), to nie może tej kwoty potrącić z wynagrodzenia pracownika, o ile ten nie wyrazi zgody na piśmie.
Zgoda na potrącenie nie musi obejmować całej należności pracodawcy. Po potrąceniu należności za zgodą pracownika, powinien on otrzymać co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, chyba że potrącane są należności na rzecz innego podmiotu, wówczas wolne od potrącenia musi pozostać 80% minimalnego wynagrodzenia.
Adwokat Natalia Grzelak
